Gwiazda Szlaku Zabytków Techniki: solidne budynki z czerwonej cegły, najnowocześniejsze urządzenia i tanki mogące pomieścić tysiące litrów piwa. Trudno uwierzyć, że początki Tyskich Browarów Książęcych były bardzo skromne, a dokładna data ich powstania nie jest znana. A może wcale nie? Przecież to naturalne w przypadku browaru, który zaczął działać już niemal cztery wieki temu, czyli wiele dekad przed rewolucją przemysłową.

Czy browar w Tychach został założony w XVII stuleciu czy wcześniej, a jeśli tak – to kiedy dokładnie? Ta informacja ginie w mrokach dziejów. Wiadomo z dokumentów, że tyski folwark istniał już w 1517 r., a na ziemi pszczyńskiej wówczas powszechnie warzono piwo, jednak XVI-wieczne źródła pisane milczą na temat kolebki piwa Tyskie. Dopiero roczna księga dochodów folwarku z 1613 r. donosi, że tyski browar przyniósł zysk w wysokości 134,5 talarów reńskich. Bardziej obszerna wzmianka na temat piwnego interesu w Tychach pojawia się w urbarzu z 1629 r. i to właśnie tę datę przyjmuje się za oficjalny rok powstania tutejszego browaru.

„Ten folwark posiada znaczne prawo piwowarskie, można tu co tydzień piwo warzyć, przynosi przeto znaczną korzyść. Przy tym słodownia, browar wraz z miedzianym kotłem i wszelkiemi naczyniami warzelnymi – może być bardzo dobrze wykorzystany także dla bydła i innych potrzeb”.

Piwowar-gorzelnik z jednym kociołkiem

Co ciekawe, mimo pewnych niejasności w kwestii dat znamy nazwiska pierwszych piwowarów, a zarazem słodowników z Tychów, którzy dodatkowo trudnili się… pędzeniem gorzałki. Zachowały się nominacje na to stanowisko dla Stanisława Staszki ze Zbytneli (1640) i Szymona Śmiesznego (1659). Ich praca nie należała do łatwych z racji skromnego zaplecza – jak wynika ze spisu inwentarza z 1664 r., browar dysponował wtedy tylko jednym miedzianym kotłem i dwiema dużymi kadziami z niezbędnym sprzętem.

Chrzczenie piwa po staropolsku

Na szczęście to wystarczało, by warzyć dobre piwo. Najlepszym dowodem jakości złota Tychów był fakt, że trafiało ono do Pszczyny, która miała własny browar. Przywiązanie do jakości znalazło wyraz w osobie pisarza Browaru Tyskiego, powołanego w 1724 r. (pierwszym w historii był Johann Gottfried Meyer). Wśród jego zadań było nie tylko lokalne zarządzanie piwnym biznesem, ale także zapobieganie fałszowaniu napojów – jak widać, proceder ten ma długą tradycję.

Jak warzył się sukces

Na te czasy przypada oddzielenie funkcji piwowara od gorzelnika oraz przydzielenie mu pomocników. Spod ich ręki wychodziło wówczas tzw. piwo wysyłkowe, jasne lub ciemne (dziś nazwalibyśmy je eksportowym), oraz piwo drożdżowe i stołowe. I choć XVIII w. nie był okresem szczególnej prosperity, to Browar Tyski radził sobie nieźle. W ciągu dekady (1724-1735) jego dochody zwiększyły się prawie o połowę (do 8002 guldenów), a udział w dochodach lokalnych browarów ogółem z 37% do 52%. A najlepsze miało dopiero nadejść!

Chcesz poznać całą fascynującą historię Tyskich Browarów Książęcych? Zapraszamy na wycieczkę po Browarze, wizytę w Muzeum, a także łyk świeżego piwa w Pubie pod Browarem!